Auteursrechten

Stichting RoMeO is een gesubsidieerde museumorganisatie en streeft er daarom naar om de digitale collectie met zo min mogelijk beperkingen te presenteren. Dat betekent dat de meeste afbeeldingen gedownload kunnen worden, grotendeels op een middelhoge of hoge resolutie. De afbeeldingen mogen vrij gebruikt worden voor persoonlijk en openbaar gebruik. Voor commercieel gebruik gelden striktere regels. Bij een bekende auteur (fotograaf) is naamsvermelding altijd verplicht. Vermelding van de collectienaam (Stichting RoMeO - ROVM) wordt zeer op prijs gesteld.
Per object wordt zoveel mogelijk en zo zorgvuldig mogelijk de auteursrechtelijke situatie aangegeven. Het zal duidelijk zijn dat de auteursrechten in onze digitale collectie vooral een rol spelen bij afbeeldingen. Maar het gaat toch wel om meer. De Auteurswet spreekt over een werk van letterkunde, wetenschap of kunst. In plaats van werk wordt ook vaak het woord object gebruikt. Aardig detail: op de Erasmusbrug zitten auteursrechten en misschien ook nog wel op een Citadis. Voor de tram speelt het in de praktijk geen enkele rol, voor de Erasmusbrug ligt het wat ingewikkelder.

Rechtenverklaring
Bij een object wordt als eerste de auteursrechtelijke status aangegeven. Dat vraagt soms een zoektocht door de collectiebeheerders naar de naam van de auteur/fotograaf. Pas als een naam bekend is, kan ook iets gezegd worden over het auteursrecht. Het resultaat van dat onderzoek wordt aangegeven in de vorm van een rechtenverklaring (zie onder) of de vermelding van de constatering dat:
a) het object behoort tot het zogenaamde Publieke Domein. Dat is een term die gebruikt wordt om aan te geven dat de auteursrechten vervallen zijn. Dat gebeurt meestal op 1 januari van het jaar volgend op het jaar dat het 70 jaar geleden is dat de maker van het werk is overleden.
b) het object geen werk is in de zin van de Auteurswet en dat er om die reden geen auteursrechten op het object berusten. Het werk is niet creatief genoeg.
Door gebruik te maken van de rechtenverklaring kan worden aangegeven dat:
a) er auteursrecht op het object berust  (Auteursrechtelijke beschermd; ook vaak aangegeven als In copyright); of
b) de auteursrechtelijke status niet bepaald kan worden (Copyright undetermined).
Er zijn meer uitspraken mogelijk, maar die zijn in onze situatie niet of nauwelijks van belang. In de situatie dat de auteursrechtelijke situatie niet bepaald kan worden. In dat geval mag de afbeelding wel worden gezien en gedownload. Het zal duidelijk zijn dat het gebruik er van dan voor eigen risico is. Stichting RoMeO aanvaardt hiervoor geen aansprakelijkheid.
Is er sprake van auteursrechten, dan is in principe de naam van de auteur bekend en kan ook de auteursrechthebbende bekend zijn. Die twee behoeven niet aan elkaar gelijk te zijn. Als de auteur overleden is, gaan de rechten automatisch over op de erfgenamen. De auteur kan ook tijdens het leven de rechten overgedragen hebben aan een andere persoon of aan een rechtspersoon. In onze situatie komt het nogal eens voor dat een erfgenaam de rechten overdraagt aan Stichting RoMeO.

Creative Commons
De auteursrechthouder kan aangeven op welke wijze het werk gebruikt mag worden. Daarvoor is een systeem van licenties in het leven geroepen, die bekend staat onder de naam Creative Commons. Een dergelijke licentie wordt met een code - een aantal letters - aangegeven. De meest voorkomende hier zijn:
a) CC-BY - gebruik is onbeperkt mits met naamsvermelding van de auteur;
b) CC BY-NC - gebruik met naamsvermelding is vrij, maar niet voor commercieel gebruik.
Daarnaast is er ook een verklaring, aangeduid met de afkorting CC0 (nul). In dat geval doet de auteursrechthebbende afstand van alle auteursrechten. Deze verklaring plaats dus een werk eigenlijk in het ublieke Domein.
Een eenmaal gegeven CC-codering kan niet worden teruggetrokken en blijft bestaan tot het moment dat er geen sprake meer is van auteursrechtelijke bescherming. Daarna is een dergelijke uitspraak immers niet meer zinvol. Niettemin hechten wij er aan dat bij gebruik van een afbeelding die zich bevindt in het Publieke Domein, uit respect voor de maker, nog steeds zijn of haar naam vermeld wordt.

Specifieke situaties
Wij gaan er hier van uit dat publicaties van de vervoersbedrijven uit de recente tijd gezien mogen worden als overheidspublicaties. Dit betekent dat het werk gekopieerd en gepubliceerd mag worden, behalve als er op het werk zelf staat dat het auteursrecht is voorbehouden.
Objectbeschrijvingen (metadata) zijn vrij beschikbaar onder een CC0-verklaring.
Foto’s van museumobjecten hebben doorgaans Stichting RoMeO als auteursrechthebbende en worden ter beschikking gesteld met een CC BY licentie. Voor de foto’s die afkomstig zijn van de website www.rovm-digitaal.nl wordt er van uitgegaan dat de door de auteur gegeven toestemming voor publicatie ook geldt voor onze digitale collectie.

Melden
Ondanks alle zorgvuldigheid kan het toch zo zijn dat wij een verkeerde beslissing hebben genomen. Mocht dat voor u het geval zijn, dan verzoeken wij u vriendelijk contact op te nemen met ons via het mailadres info@rovm.nl.
Er is ook gekeken naar zogenaamde aanpalende rechten, zoals het portretrecht. Daar waar personen direct afgebeeld zijn op een afbeelding, gaan we er van uit dat er geen sprake is of meer is van bezwaren om de betreffende foto openbaar te maken. Niettemin, wie bezwaar heeft tegen het feit dat hij/zij zichtbaar is op een foto in de digitale collectie, kan dit doorgeven via bovengenoemd mailadres, waarna de afbeelding zal worden verwijderd.

Naamgebruik
In de digitale collectie wordt zowel de naam van het museum (ROVM) gebruikt als de naam Stichting RoMeO als officiële naam van de rechtspersoon. Vooral dus in een wat meer juridische context (bijvoorbeeld als het gaat om auteursrechten) zal de stichtingsnaam worden gebruikt.

Dankwoord
Een woord van dank wordt hier uitgesproken aan alle fotografen - en breder aan alle auteurs - uit het verleden en het heden die zich hebben ingespannen om de geschiedenis van het openbaar vervoer in en om Rotterdam in beeld of op andere wijze vast te leggen. Zonder hun inspanning zou de digitale collectie niet kunnen zijn zoals ze nu is en zoals ze al worden.
Die dank gaat ook naar Casper van der Werf, die bereid gevonden is om zijn complete collectie prentbriefkaarten van het OV in Rotterdam digitaal ter beschikking te stellen aan Stichting RoMeO. Heeft u aanvullingen op de gegevens van deze prentbriefkaarten, dan kunt u dat aan hem doorgeven via onze mailadres info@rovm.nl.
De krantenknipsels zijn bijeen gebracht en geordend door Henk Mertens. Een betere plek voor dit levenswerk - zo mogen we dit wel noemen - dan onze databank is eigenlijk niet te bedenken.